Rečnik najčešće korišćenih medicinskih termina u oblasti ginekologije i infertiliteta:
AFC (antral folicular count) je broj malih folikula u jajniku (do 9mm) koje vidimo i možemo da izbrojima u toku ultrazvučnog pregleda. Oni predstavljaju bitan marker rezerve jajnika.
Amenoreja (amenorrhea) predstavlja izostanak menstrualnog ciklusa duže od 3 meseca kod žena sa regularnom ciklusima, ili 6 meseci kod žena koje su imale makar jednu spontanu menstruaciju.
Anti-Milerov hormon ( AMF; Antimüllerian hromon) je proteinska supstanca koju proizvode ćelije folikula u jajniku, i predstavlja marker rezerve jajnika, kvantiteta ali ne i kvaliteta jajnih ćelija.
Anovulacija predstavlja izostanak oslobađanja jajne ćelije iz jajnika u toku menstrualnog ciklusa.
Antibebi pilule (hormonske kontraceptive pilule) su hormonske tablete koje sprečavaju nastanak trudnoće, i koriste se u terapiji nekih ginekoloških stanja.
Aspiracija jajnih ćelija predstavlja metod prikupljanja jajnih ćelija iz folikula u jajniku tokom procesa vantelesne oplodnje, pomoću tanke igle, vaginalni putem, pod kontrolom ultrazvuka.
Astenospermija predstavlja smanjenu pokretljivost spermatozoida.
Azoospermija je odsustvo spermatozoida u semenoj tečnosti.
Atrofija je smanjenje broja i/ili veličine ćelija u nekom tkivu ili organu sa najčešće posledičnim gubitkom funkcije.
Apstinencija je uzdržavanje od seksualnih odnosa.
Bartolinijeva žlezda je mala, parna žlezda, koja se nalazi blizu vaginalnog otvora, čije izlučevine služe za vlaženje vagine.
Biopsija je uzimanje uzorka tkiva radi histopatološkog ispitivanja i postavljanja definitivne dijagnoze.
Borderline tumor jajnika ili tumor jajnika graničnog maligniteta je tzv. “tumor niskog malignog potencijala“ jajnika, koji nije invazivan, ali ni potpuno benigan.
BRCA-1 i BRCA-2 su geni koji ukoliko su mutirani dovode do povećanog rizika za razvoj nekih tipova karcinoma, pre svega dojke i jajnika.
bHCG (beta humani hormonski gonadotropin) je “hormon trudnoće” koga proizvode ćelije trofoblasta (buduće posteljice), koji deluje na žuto telo tako da ono proizvodi progesteron.
Dabl test je kombinovani skrining I trimestra, koji procenjuje rizik od nastanka najčešćih hromozomskih aberacija (trizomije 16,18 i 21) na osnovu ultrazvučnih parametara i vrednosti dva hormona u krvi.
Daunov sindrom (trizomija hromozoma 21) je genetski poremećaj koji podrazumeva postojanje 3 umesto 2 hromozoma broj 21, i manifestuje se karakterističnih izgledom lica, niskim rastom, mentalnom retardacijom, srčanim manama.
Displazija je termin koji se koristi za opisivanje prisustva abnormalnih ćelija unutar tkiva ili organa, koje ponekad mogu da postanu ćelije karcinoma.
Vanmaterična (ektopična) trudnoća je trudnoća koja se razvija van materične šupljine, najčešće u jajovoda.
Embriotransfer je proces vraćanja oplođene jajne ćelije (embriona) u materičnu šupljinu
Endometrioza je stanje kada se sluznica materice (endometrijum) nalazi van svog uobičajenog mesta (u materici) i to najčešće na jajniku, mada se može naći bilo gde u trbušnoj duplji i organizmu. Praćena je bolovima za vreme menstralnog krvarenja, bolnim seksualnim odnosima, bolovima prilikom mokrenja ili stolice. Često je udružena sa infertilitetom.
Estrogen je ženski polni hormon koji ima važnu ulogu u normalnom seksualnom i reproduktivnom razvoju žene.
FSH (Folikulostimulišući hormon) je hormon koji luči hipofiza kako bi stimulisala jajnike da proizvode jajne ćelije, zaslužan je za održanje urednog menstrualnog ciklusa.
Folikul je mala kolekcija tečnosti u jajniku u kojoj se nalazi jajna ćelija koja se tokom menstrualnog ciklusa razvija i sazreva da bi se oslobodila iz jajnika prilikom pucanja folikula – ovulacija.
Fistula je patološka komunikacija između dva organa, prostora ili tkiva koja prirodno ne bi trebalo da postoji.
Falopijeve tube su jajovodi, parni ženski reproduktivni organi čija je glavna uloga transport jajne ćelije, spermatozoida i embriona, i mesto gde se vrši oplodnja jajne ćelije spermatozoidima.
Genitalni herpes je polno prenosiva bolest, uzrokovana herpes simpleks virusom koja može prouzrokovati plikove i otvorene rane u genitalnom području.
Grlić materice (Cervix) je donji, završni deo materice koji prominira u vaginu i dostupan je ginekološkom pregledu, u čijoj se sredini nalazi kanal grlića materice koji je povezan sa materičnom šupljinom.
Gonadotropini su hormoni ( FSH I LH) koje luči žlezda u mozgu – hipofiza, koji deluju na muške i ženske polne žlezde (jajnike i testise) I zaduženi su za normalan seksualni razvoj i potomstvo. Sintetički gonadotropini se koriste u procesu kontrolisane stimulacije jajnika u sklopu vantelesne oplodnje.
Habitualni pobačaji predstavljaju tri ili više uzastopnih spontanih pobačaja koji zahtevaju dalje ispitivanje.
Histerektomija je hiruško uklanjanje materice.
Histeroskopija je minimalno invazivna dijagnostička i terapijska procedura pri kojoj se kamerom uđe materičnu šupljinu i pregleda njena unutrašnjost.
Humani menopauzalni gonadotropin (hMG) je prerađen hormonski preparat, koji se dobija iz urina postmenopauzalnih žena, a koji se koristi za stimulisanje rasta folikula, predstavlja mešavinu oba gonadotropina FSH I LH.
Humani papiloma virusi (HPV) su familija virusa koji uzrokuju infekcije genitalnog trakta i glavni su uzročnici genitalnih bradavica (niskorizični tipovi) i raka grlića materice (visokorizični tipovi).
HPV tipizacija je analiza kojom se utvrđuje postojanje infekcije HPV soja visokog rizika iz cervikalnog brisa.
HyCoSy je neinvazivna dijagnostička metoda kojom se ispituje prohodnost jajovoda tako što se malim kateterom plasiranim u grlić materice ubrzava fizioloski rastvor i kontrastno sredstvo koje ispunjava materičnu šupljinu i jajovode, što se vizualizuje pomoću ultrazvuka.
Hiperplazija endometrijuma je zadebljanje sluznice materice (endometrijuma) , što može biti preteča nastanku karcinoma endometrijuma.
Hirzutizam je prekomerna maljavost kod žena koja je povezana sa sindromom policističnih jajnika.
Infertilitet predstavlja nemogućnost ostvarivanja trudnoće nakon godinu dana redovnih i nezaštićenih seksualnih odnosa kod žene koja je mlađa od 35 godina. Kod žena starijih od 35 godina, ispitivanje je potrebno započeti posle 6 meseci nezatrudnjivanja.
Intermenstrualno krvarenje je krvarenje iz materice između menstrualnih ciklusa.
Inseminacija je postupak direktnog ubrzavanja obrađenjih spermatozoida u matericu žene.
Implantacija je proces urastanja oplođene jajne ćelije (embriona) u sluznicu materice.
Jajnici su parne ženske polne žlezde smeštene sa obe strane materice, koje proizvode i u kojima sazrevaju jajne ćelije. Jajnici proizvode i hormone koji regulišu menstrualni ciklus.
Konizacija je hirurška procedura kojom se uklanja deo grlića materice zbog rizika za razvoj karcinoma – cervikalna displazija ili veoma ranog stadijuma karcinoma grlića materice.
Kariotipizacija je analiza broja i strukture hromozoma.
Kiretaža je intervencija kojom se instrumentom – kiretom uzima uzorak sluznice materice ili sadržaja materične šupljine, ili se ona uklanja, u dijagnostičke ili terapijske svrhe.
Kondilomi su bradavičasti izrasline na koži ili sluzokoži koji nastaju kao posledica infekcije humanim papiloma virusom (HPV).
Krioembriotransfer je transfer prethodno zamrznutog embriona.
Laparoskopija je minimalno invazivna hirurška procedura koja pomoću nekoliko malih rezova na stomaku omogućava vizualizaciju trbušne duplje i manipulaciju unutrašnjim organima, kao i operativno lečenje određenih bolesti ili stanja.
Materica (uterus) je ženski reproduktivni organ, koji je smešten u karlici, čija je uloga da iznese trudnoću.
Miom ili fibroid je benigni tumor materice, koji nastaje od glatkih mišićnih ćelija zida materice.
Menopauza je poslednja menstruacija u životu žene, predstavlja prirodan biološki proces i označava kraj menstrualnih ciklusa odnosno produkcije ženskih polnih hormona koji se obično javlja od 45. do 55. godine života žene (tipičnu u 52. godini za žene naših prostora). Postmenopauza počinje godinu dana nakon poslednjeg menstrualnog ciklusa.
Metroragija je krvarenje iz materične šupljine, van menstrualnog ciklusa.
Menarha je prva menstruacija u životu žene.
microTESE je hirurški postupak kojim se spermatozoidi uzimaju direktno iz testisa u slučajevima muške nepodnosti.
OHSS (ovarian hyperstimulation syndrome) je sindrom hiperstimulacije jajnika, koji se javlja kao preterana reakcija na hormone koji se uzimaju za stimulaciju jajnika u procesu vantelesne oplodnje.
Oligospermija je snižen broj spermatozoida u semenoj tečnosti.
Oligomenoreja je kada menstrualni ciklusi traju od 37 do 90 dana.
Onkofertilitet se odnosi na medicinsku oblast koja povezuje specijalističko delovanje lekara koji se bavi onkologijom i reproduktivnom medicinom, sa ciljem maksimiziranja reproduktivnog potencijala pacijenata obolelih od karcinoma.
Ovulacija je faza ženskog menstrualnog ciklusa koja uključuje oslobađanje jajne ćelije iz jednog od jajnika i najčešće se javlja dve nedelje pre početka menstrualnog perioda.
PAPA test (Papanikolau test) je skrining test za rano otkrivanje raka grlića materice, uzimanjem brisa sa spoljašnjeg i unutrašnjeg dela grlića.
Polip je najčešće benigna formacija koja nastaje iz ćelija sluzokože materice ili grlića materice.
Postkoitalno krvarenje je krvarenje nakon seksualnih odnosa.
Predmenstrualni sindrom (PMS) je kombinacija fizičkih i emocionalnih simptoma, koje mnoge žene osećaju oko 7-14 dana pre menstrualnog krvarenja.
Progesteron je ženski polni hormon koji proizvode ćelije žutog tela jajnika, čija je glavna funkcija pripremanje materice za trudnoću i održavanje trudnoće.
Neinvazivni prenatalni test – NIPT je skrining za otkrivanje genetskih abnormalnosti fetusa, detekcijom frakcija fetalne DNK iz krvi majke; najčešće hromozomskih aberacija hromozoma 13, 18, 21 i polnih hromozoma, ali i širokog spektra delecija i duplikacija.
Sindrom policističnih jajnika (PCOS- Polycystic ovary sydrome) predstavlja endokrinološki poremećaj koji obuhvata iregularan (produžen) menstraulni ciklus (odn. izostanak ovulacija), povišenu koncentraciju muških polnih hormona (koji se detektuje kroz analizu krvi ili kliničkim pregledom – tražeći znake efekta androgena na ženski organizam) i prisustvo većeg broja malih cisti na jajnicima (tipičan izgled jajnika na ultrazvučnom pregledu). Za postavljanje dijagnoze potrebno je da se ispune dva od nabrojana tri kriterijuma.
Stimulacija ovulacije je postupak u procesu vantelesne oplodnje kojim se jajnici stimulišu kako bi se dobio što veći broj ćelija.
Spirala (IUD-intrauterine device) je medicinsko sredstvo, oblika slova T, male veličine koje se ubacuje u materičnu šupljinu, i sprečava nastanak trudnoće. Postoje medicinrane i nemedicinare spirale. Medicinirane (spirale koje otpuštaju male koncentracije progesagena) često se koristi i u terapiji obilnih menstrualnih krvarenja.
Tumor markeri su supstance koje proizvode različite ćelije u organizu, ali i maligne ćelije, pa mogu da se koriste u dijagnostici karcinoma.
Vantelesna oplodnja (IVF-In vitro fertilisation) je procedura u kojoj se jajna ćelija oplodi spermatozoidom u laboratorijskim uslovima, a navonastali embrion se implantira u žensku matericu, gde nastavlja da raste i razvija se.
Varikocela predstavlja proširenje vena unutar skrotuma (mošnice) muškarca, što može da uzrokuje slabiju proizvodnju spermatozoida ili druge zdravstvene probleme koji mogu u određenim situacijama da dovedu do neplodnosti kod muškarca.
Zamrzavanje jajnih ćelija je metoda kojom se aspirirane jajne ćelije čuvaju, i mogu se iskoristiti u kasnijem periodu, a radi očuvanja reproduktivnog potencijala kod žena, odnosno odlaganja materinstva.
Žuto telo (Corpus luteum) je privremena struktura u jajniku, koja nastaje nakon ovulacije, i proizvodi hormon progesteron čija je uloga da omogući nastanak i održavanje trudnoće.