Preko 10 miliona dece je do sada rođeno uz pomoć vantelesne oplodnje. 7-8 % porođaja u Evropi i 5% u Americi je rezultat trudnoća posle vantelesne oplodnje.
Cilj vantelesne oplodnje nije samo ostvarivanje trudnoće i porođaj, već rođenje zdravog deteta bez komplikacija po majku. Ova metoda se radi skoro 50 godina. Za analizu kratkoročnog i dugoročnog efekta na zdravlje dece rođene iz postupka vantelesne oplodnje se najčešće koriste nacionalni registri kvaliteta.
Kardiovaskularne i metaboličke bolesti
Jedne skandinavska studija koja je poredila 122 000 dece rođene posle vantelesne oplodnje sa 7,5 miliona dece nakon spontanog začeća nije pokazala povišeni rizik za ishemične bolesti srca, kardiomiopatije, srčane mane, cerebrovaskularne bolesti i dijabetes tipa II kod dece rođene nakon postupka vantelesnog začeća. Deca su praćena 8-14 godina. U istoj studiji je pokazan povišeni rizik za gojaznost kod dece rođene iz proces vantelesne oplodnje.
Švedska studija koja je uporedila 43 000 dece rođene procedure vantelesne oplodnje sa 3 miliona dece nakon spontanog začeća pokazala je sličnu učestalost dijabetesa tipa 1 u obe grupe. Međutim, dodatnom analizom je pokazano da deca rođena nakon transfera zamrznutog embriona imaju veći rizik za dijabetes tipa 1 od dece rođene nakon transfera svežeg embriona. Ista studija je pokazala da deca iz programa vantelesne imaju 10% povišen rizik za gojaznost.
Maligne bolesti
Većina studija je pokazala istu učestalost karcinoma kod dece nakon procedure vantelesnog začeća i opšte populacije. Skandinavska studija koja je uporedila 177 000 dece iz programa vantelesne oplodnje sa 7,7 miliona dece rođene nakon spontanog začeća nije pokazala da tretman povećava rizik za karcinom u dečijem uzrastu. Međutim, analiza po vrsti tretmana je pokazala da deca rođena nakon transfera zamrznutog embriona imaju neznatno povišeni rizik za leukemiju u odnosu na decu rođenu nakon transfera svežeg embriona.
Malformacije kod dece rođene nakon vantelesne oplodnje
Nekoliko studija iz različitih zemalja je pokazalo da je rizik za malformacije kod dece rođene nakon vantelesne oplodnje neznatno povišen. Nordijska studija gde je analizirano 90 000 dece rođene nakon vantelesne oplodnje i 360 000 dece nakon spontanog začeća je pokazala da je rizik za malformacije 3,4% nakon vantelesne oplodnje i 2,9% nakon spontanog začeća. Tačan mehanizam nastanka malformacija se ne može objasniti. Blizanci nakon vantelesne oplodnje imaju nešto veći rizik u odnosu na jednoplodne trudnoće. Dvojajčani blizanci nakon vantelesne oplodnje imaju isti rizik kao i dvojajčani blizanci nakon spontane koncepcije.
Neurološke i psihijatrijske bolesti
Rizik za cerebralnu parezu je drastično smanjen od kada je u kliničkoj praksi prihvaćen transfer jednog embriona. Kad se radi o jednoplodnoj trudnoći rizik za cerebralnu parezu je isti kod dece nakon vantelesne oplodnje i dece nakon spontanog začeća.
Kanadska studija na 925 000 dece je pokazala da je infertilitet sam po sebi faktor rizika za hiperaktivnost i nedostatak pažnje kod dece, sindrom poznat kao ADHD (od attention deficit hyperactivity disorder) i da vantelesna oplodnja ne povećava rizik. To su potvrdile i dve skandinavske studije.
Učestalost autizma nije povećana kod jednoplodnih trudnoća, dok je kod blizanaca neznatno povišena. To je pokazala švedska studija koja je analizirala 30 000 dece rođene nakon postupka vantelesne oplodnje.
Kognitivni razvoj
Istraživači iz Danske su analizirali 5800 dece rođene nakon vantelesne oplodnje, od kojih je bilo 1900 blizanaca i pokazali da deca između 15 i 17 godina pokazuju iste rezultate u školi u odnosu na opštu populaciju. Rezultati švedske studije na 8300 dece rođene nakon vantelesne oplodnje su došli do istog zaključka. Takođe, nema razlike u kognitivnom razvoju i socijalnom funkcionisanju između dece rođene nakon korišćenja standardne IVF i ICSI metode u laboratoriji.
Reproduktivna funkcija
Studije iz Belgije su pokazale da mladi muškarci rođeni nakon vantelesne oplodnje gde je korišćena ICSI tehnika imaju manju koncentraciju i pokretljivost spermatozida, kao i povišenu koncentraciju folikulo-stimulirajućeg hormona u krvnom serumu, u odnosu na kontrolnu grupu. Međutim, studija iz Australije je pokazala da IVF/ICSI ne povećava rizik za smanjenu koncentraciju i pokretljivost spermatozoida.
Skandinavska studija koja je uporedila 122 000 dece nakon vantelesne oplodnje sa 6 miliona dece nakon spontanog začeća je pokazala da devojčice rođena iz postupka vantelesne oplodnje imaju povišeni rizik za raniji pubertet, dok dečaci ulaze kasnije u pubertet.
Zdravlje dece nakon preimplantacionih genetskih testova (PGT)
Obzirom da se PGT dosta primenjuje, nema mnogo kontrolisanih studija koje su pratile razvoj dece rođene nakon postupka vantelesne oplodnje gde je rađen PGT. Švedska studija koja je pratila 390 dece nakon IVF/PGT i 42 000 dece nakon IVF procedure nije pokazala povećani rizik za obolevanje nakon primene PGT. Deca su praćena 4-9 godina.
Psiho-socijalno stanje dece rođene nakon donacije jajnih ćelija i spermatozoida
Švedska studija publikovana 2022. godine je pokazala da rano upoznavanje dece da su rođena nakon postupka vantelesne oplodnje doniranim jajnim ćelijama ii doniranim spermatozoidima nije imala negativan efekat na psihološko stanje dece i roditelja. Deci je to najčešće objašnjeno u 7.-8. godini života. Takođe, studija iz Velike Britanije je pokazala da deca iz procesa donacije reproduktivnih ćelija sa 5 godina imaju dobar odnos sa roditeljima i okolinom, kao i normalan psihološki razvoj. Trenutno nema studija koje su pratile tu decu duži vremenski period.
Na osnovu dosadašnjeg znanja se može reći da deca rođena nakon postupka vantelesne oplodnje imaju dobro zdravlje. Napuštanje koncepta vraćanja više embriona u matericu je doprinelo da se smanje kratkoročne komplikacije i poboljša dugoročno zdravlje dece. Rizik za malformacije kod dece nakon vantelesne oplodnje je marginalno povišen u odnosu na decu rođenu nakon spontanog začeća. Dobro dizajnirane studije koje će pratiti tu decu na još duži vremenski period su neophodne.
Jako je važno da parovi koji planiraju postupak vantelesne oplodnje budu dobro informisani o svim aspektima procedure, kao i periodu nakon tretmana i efektu na majku i dete.
Reference:
- Long-term outcomes for children conceived by assisted reproductive technology. Pinborg A et al. Fertility Sterility, 2023.
- Trends over time in congenital malformation in live born children conceived by assisted reproductive technology. Henningsen AK at al. Acta Scandinavica Obstet Gyn. 2018.
Dr sci. med. Milan Milenković je specijalista ginekologije i akušerstva, subspecijalista reproduktivne medicine i doktor medicinskih nauka sa internacionalnim iskustvom u Švedskoj i Srbiji. Radio je u prestižnim bolnicama i klinikama, uključujući Sahlgrenska, Karolinska, Stockholm IVF i Gemma IVF, i osnivač je ginekološke ordinacije Beogyn i IVF Milenković.
Zakažite konsultaciju